UY-LÍT-XƠ TRỞ VỀ

+ Ca-líp-xô dâng linh đan để Uy-lít-xơ trường sinh bất tử, cùng chung sống với nàng. Nhưng suốt 7 năm bị nàng cầm giữ ngày nào chàng cũng ra bờ biển hướng nhìn về quê hương, khóc thương...
+ Pê-nê-lốp đưa ra điều kiện: nàng chấp nhận tái giá khi dệt xong tấm vải nhưng nàng dệt mãi ko xong vì nàng cứ ngày dệt, đêm lại tháo ra. Ở phần 2, nàng còn thách 108 tên cầu hôn giương cung của Uy-lít-xơ và bắn xuyên qua 12 cái vòng của 12 chiếc rìu để trì hoãn, chờ đợi chồng.
+ Chiếc bè của Uy-lít-xơ bị đánh đắm do thần biển Pô-zê-i-đông trả thù do chàng đã đâm thủng mắt Xi-clốp Pô-li-phem , con trai của thần.
+ Uy-lít-xơ và đồng đội đi qua đảo của các nàng tiên cá Xi-ren có giọng hát mê hồn nhưng vô cùng nguy hiểm...
+ Uy-lít-xơ bị thử thách tình cảm nhiều lần: phù thủy Xiếc-xê, Ca-líp-xô, công chúa Nô-di-ca,...


I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả Hô-me-rơ:
- Là con của một gia đình nghèo, được sinh ra bên dòng sông Mê-lét vào khoảng thế kỉ IX-VIII trước công nguyên.
- Là một nhà thơ mù tài hoa, một ca sĩ hát rong đuợc mọi người dân Hi Lạp yêu mến. Hiện nay có 11 thành phố Hi Lạp đều tự nhận là quê hương của ông.
2. Sử thi Ô-đi-xê:
a. Dung luợng:
Gồm 12 110 câu thơ, chia thành XXIV khúc ca.
b. Tóm tắt:
- Phần 1: Khúc ca I- XII:
Câu chuyện được kể từ thời điểm Uy-lít-xơ sau 10 năm rời thành Tơ-roa vẫn chưa thể đặt chân lên mảnh đất quê hương và đang bị nữ thần Ca-líp-xô cầm giữ. Các thần linh cầu xin thần Dớt cho Uy-lít-xơ được đoàn tụ với gia đình. Dớt đồng ý.
Trong khi đó tại quê nhà, Pê-nê-lốp, vợ chàng phải đối mặt với 108 kẻ quyền quý đến cầu hôn. Tê-lê-mác, con trai của Uy-lít-xơ, phải đương đầu với bọn chúng để bảo vệ gia đình.
Tuân lệnh Dớt, nữ thần Ca-líp –xô buộc phải để Uy-lít-xơ rời đảo. Sau vài ngày Uy-lít-xơ và các bạn đồng hành gặp bão lớn, chiếc bè bị đánh tan tác, chàng may mắn dạt vào xứ sở của vua An-ki-nô-ốt. Chàng đã kể lại hành trình phiêu lưu mạo hiểm trong suốt 10 năm qua các miền đất lạ cho nhà vua.
- Phần 2: Khúc ca XIII- XXIV.
Được vua An-ki-nô-ốt giúp đỡ, Uy-lít-xơ đã trở về quê hương, sau 20 năm xa cách, nơi chàng sẽ phải đối mặt với một nguy hiểm mới. Đó là 108 tên cầu hôn xảo quyệt rắp tâm chiếm đoạt hạnh phúc, tài sản của gia đình chàng. Uy-lít-xơ cùng con trai và gia nhân trung thành lập mưu trừng trị bọn chúng. Nữ thần A-tê-na xuống trần báo tin cho Uy-lít-xơ được Dớt cho phép đoàn tụ và trừng trị những kẻ phá hoại gia đình mình. Cuộc sống mới bắt đầu trên xứ sở I-tác, quê hương của chàng.



c. Chủ đề:
- Quá trình chinh phục thiên nhiên, biển cả, di dân mở đất  Ca ngợi ý chí, lòng dũng cảm, trí tuệ của người Hi Lạp cổ đại.
- Cuộc đấu tranh để bảo vệ hạnh phúc gia đình của người Hi Lạp thời cổ  Ca ngợi giá trị tình cảm gia đình gắn bó, thủy chung.
3. Đoạn trích Uy-lít-xơ trở về:
Vị trí: Thuộc phần 2, khúc ca thứ XXIII.
II. Đọc- hiểu văn bản:
1. Đọc.
2. Bố cục: 2 phần.
+ Phần 1: Từ đầu “kém gan dạ” : Tác động của nhũ mẫu và Tê-lê-mác lên Pê-nê-lốp. Uy-lít-xơ chấp nhận thử thách của Pê-nê-lốp, hướng con trai đến việc đối phó với bọn cầu hôn.
+ Phần 2: Còn lại: Cuộc đấu trí giữa Pê-nê-lốp và Uy-lít-xơ để nhận ra nhau bằng phép thử bí mật của chiếc giường cưới.
3. Tìm hiểu văn bản:
a. Tin Uy-lít-xơ trở về với Pê-nê-lốp:
- Người đưa tin: nhũ mẫu một người thân tín, rất đáng tin cậy.
- Nội dung tin:
+ Uy-lít-xơ đã trở về.
+ Dấu hiệu đáng tin cậy:(dấu hiệu riêng của Uy-lít-xơ) vết sẹo do răng nanh trắng của một con lợn lòi húc.
+ Nhũ mẫu lại đem cả tính mệnh của mình ra để đánh cuộc, quả quyết khẳng định tin tức Uy-lít-xơ đã trở về.
- Hoàn cảnh của Pê-nê-lốp:
+ Chờ đợi chồng suốt 20 năm đằng đẵng  khát khao sự trở về đoàn tụ của Uy-lít-xơ.
+ Bị 108 kẻ cầu hôn thúc bách hòng chiếm đoạt nàng và tài sản của gia đình nàng  trì hoãn bằng kế tấm vải dệt mãi ko xong và thử thách tài bắn cung tên.
 Hoàn cảnh éo le.
 Pê-nê-lốp là người vợ thuỷ chung, kiên trinh, khôn ngoan.
- Thái độ và suy nghĩ của Pê-nê-lốp trước những lời báo tin của nhũ mẫu:
+ Thái độ: Bình tĩnh, trấn an nhũ mẫu cũng là tự trấn an mình, hoài nghi lời nhũ mẫu.
+ Suy nghĩ, lí giải:
 Nàng cho rằng đó là vị thần “bất bình vì sự láo xược bất kham và những hành động nhuốc nhơ” của bọn cầu hôn. Vì hai lẽ: ko một người trần nào có thể giết chết hết 108 kẻ cầu hôn ngang ngược và hung tợn đó; hơn nữa người giết chúng mới hôm qua nói chuyện với nàng về những tin tức liên quan đến Uy-lít-xơ như một người chứng kiến.
 Nàng sợ bị lừa gạt.
 Về phần Uy-lít-xơ, sau 20 năm bặt vô âm tín, nàng đã hết hi vọng chàng sẽ trở về: “ Còn về phần Uy-lít-xơ thì ở nơi đất khách quê người chàng cũng đã hết hi vọng trở lại đất A-cai, chính chàng cũng đã chết rồi”.
 Sự tỉnh táo, khôn ngoan, thận trọng của Pê-nê-lốp.
- Khi nhũ mẫu đưa ra bằng chứng thuyết phục, lại dùng cả tính mệnh của mình ra để đánh cuộc, quả quyết khẳng định tin tức Uy-lít-xơ đã trở về, thái độ của Pê-nê-lốp:
+ Ko cương quyết bác bỏ mà thần bí hóa mọi việc.
+ Quyết định xuống lầu “để xem xác chết của bọn cầu hôn” và đặc biệt là “người giết chúng”.
 Pê-nê-lốp đã nửa tin nửa ngờ.

b. Cuộc gặp gỡ- đoàn tụ:
 Bước 1: Gặp mặt.
- Tâm trạng của Pê-nê-lốp khi bước xuống lầu:
+ Rất đỗi “phân vân”, lúng túng tìm cách ứng xử.
+ Dò xét, suy nghĩ, tính toán mông lung nhưng cũng ko giấu được sự bàng hoàng, xúc động(...nàng đến trước mặt Uy-lít-xơ, dưới ánh lửa hồng, dựa vào bức tường đối diện... ngồi lặng thinh trên ghế hồi lâu, lòng sửng sốt, khi thì đăm đăm âu yếm nhìn chồng, khi lại ko nhận ra chồng dưới bộ quần áo rách mướp).
- Thái độ của Tê-lê-mác: trách mẹ gay gắt  sự nóng nảy, bộc trực của một chàng trai trẻ rất thương yêu cha mẹ.
- Trước lời trách móc của con trai, Pê-nê-lốp:
+ Giải thích cho con hiểu tâm trạng “kinh ngạc”, phân vân, xúc động nhưng vẫn hết sức tỉnh táo của mình hành động giữ khoảng cách với Uy-lít-xơ.
+ Nói với con nhưng lại hướng tới Uy-lít-xơ  ngầm đưa ra thử thách (Nếu quả thực... ko ai biết hết)  khôn ngoan, thận trọng.
- Tác giả dùng 3 lần từ “thận trọng” để khắc họa đặc điểm con người của Pê-nê-lốp  định ngữ thể hiện vẻ đẹp trong phẩm chất nhân vật. Đây cũng là biện pháp nghệ thuật thường dùng của thể loại sử thi.
- Thái độ của Uy-lít-xơ trước cách cư xử lạ lùng của người vợ và sự nóng nảy của người con trai: nhẫn nại mỉm cười.
 thấu hiểu Pê-nê-lốp.
Bởi nếu khẳng định mình là Uy-lít-xơ, chồng nàng Pê-nê-lốp, người mà nàng chờ đợi mỏi mòn bấy lâu trong khi chàng đang trong bộ dạng hành khất tiều tụy và hơn nữa Pê-nê-lốp vốn thận trọng, khôn ngoan sẽ ko tin lời chàng.
 Chàng đồng tình chấp nhận thử thách của người vợ và tin vào trí tuệ của mình.
 Bước 2: Đấu trí.
- Sau khi tắm, trở lại đúng dáng hình của mình, “đẹp như một vị thần” nhưng vẫn bị Pê-nê-lốp nghi ngờ thái độ của Uy-lít-xơ:
+ Hờn dỗi, trách móc Pê-nê-lốp (Hẳn...xứ sở).
+ Thanh minh cho lòng chung thuỷ của mình (Thôi,...nay)  Tạo cớ cho Pê-nê-lốp đưa ra thử thách.
- Tâm trạng và cách xử trí của Pê-nê-lốp trước những lời trách móc của Uy-lít-xơ:
+ Thận trọng, tỉnh táo.
+ Khéo léo đưa ra thử thách về bí mật của chiếc giường cưới một cách như là tình cờ, rất tự nhiên, hợp lí.
 Mục đích:- Xác định rõ chân tướng của vị khách.
- Nếu là Uy-lít-xơ thực thì nàng sẽ biết được tình cảm thực của chàng đối với mình giờ ntn.

- Những phản ứng của Uy-lít-xơ khi nghe Pê-nê-lốp sai nhũ mẫu dịch chuyển chiếc giường cưới chứa bí mật riêng tư :
+ Giật mình, chột dạ, sợ Pê-nê-lốp đã thay lòng đổi dạ nếu như chiếc giường đã bị dịch chuyển.
+ Nói rõ bí mật của chiếc giường  giải đáp thử thách của Pê-nê-lốp và chứng tỏ lòng chung thủy của mình.
 Bước 3: Đoàn tụ
- Khi Uy-lít-xơ nói rõ bí mật về chiếc giường cưới  Pê-nê-lốp hoàn toàn tin đó chính thực là Uy-lít-xơ, chồng nàng, người yêu thươngvà thuỷ chung với nàng  thái độ của nàng hoàn toàn thay đổi:
+ Xúc động cực điểm (Nàng bèn chạy ngay lại, nước mắt chan hoà, ôm lấy cổ chồng, hôn lên trán chồng).
+ Cầu xin Uy-lít-xơ tha thứ.
+ Giải thích nguyên nhân của thái độ lạnh lùng, thận trọng đưa ra thử thách của mình (Nàng tin vào trí tuệ của Uy-lít-xơ và lo sợ bị lừa dối).
+ Oán trách thần linh gây nên sự mất mát lớn của 2 người (Ôi! Thần linh...đầu bạc.)
+ Khẳng định Uy-lít-xơ đã thuyết phục được sự hoài nghi, cảnh giác thường trực của nàng bằng việc chàng đã hóa giải được phép thử bí mật của chiếc giường cưới.
+ Bộc lộ niềm vui sướng, hạnh phúc tột cùng.
 Pê-nê-lốp ko hề vô cảm, tàn nhẫn mà sự thận trọng, hoài nghi của nàng cho thấy tính chất phức tạp của thời đại- những nguy hiểm luôn rình rập, đe dọa họ.
- Phép so sánh có đuôi dài (so sánh mở rộng)- cả vế A (cái so sánh) và vế B (cái được so sánh) đều là những câu dài.
 Tác giả lấy cái mừng rỡ của những người thủy thủ bị đắm thuyền may mắn sống sót khi được đặt chân lên đất liền với niềm vui, niềm hạnh phúc khi Pê-nê-lốp nhận ra Uy-lít-xơ, chồng nàng, đã thực sự trở về  diễn tả niềm hạnh phúc vô bờ như được hồi sinh của nàng.
- Khi hiểu rõ tình cảm của Pê-nê-lốp, trước sự xúc động mãnh liệt của nàng, Uy-lít-xơ “khóc dầm dề”. Đó là nước mắt của sự cảm động, niềm vui, niềm hạnh phúc.
Vẻ đẹp của nhân vật Pê-nê-lốp: Thông minh, nghị lực, thận trọng và khôn ngoan, thủy chung, kiên trinh bảo vệ phẩm giá của mình và hạnh phúc gia đình.
 Vẻ đẹp của nhân vật Uy-lít-xơ: Cao quý, nhẫn nại, thông minh, thủy chung và hết lòng vì vợ con.
III. Tổng kết bài học:
1. Nội dung:
- Đề cao vẻ đẹp tâm hồn và trí tuệ của con người Hi Lạp thời cổ đại.
- Khẳng định giá trị hạnh phúc gia đình khi người Hi Lạp chuyển từ chế độ thị tộc sang chế độ chiếm hữu nô lệ, hôn nhân một vợ một chồng.
2. Nghệ thuật:
- Cách kể chậm rãi, tỉ mỉ (lối trì hoãn sử thi).
- Sử dụng đối thoại để khắc hoạ nội tâm.
- So sánh mở rộng.
- Dùng định ngữ khẳng định vẻ đẹp của nhân vật.